Të punosh për Silicon Valley është një ëndërr. Tashmë e bërë realitet për Gerion Treska. Ai thotë se, arriti të zhvillojë një intervistë mbi një pozicion i cili lidhej drejtpërdrejt me menaxhimin e portofolit të investimeve në startups të një prej investitorëve më në emër në atë ekosistem, përmes disa kontaktesh të përbashkëta.
“Si fillim orët e punës, përkushtimi dhe energjia që u jepet të gjitha marrëdhënieve mes themeluesve dhe investitorëve është gjithnjë dyfish krahasuar me Europën dhe Shqipërinë. Orët normale të punës në atë ekosistem nisin me 60 orë punë në javë deri në 100.
Të përshtatesh me ritme të tilla është sfidë, e cila patjetër që të rrit në shumë dimensione. Por pas pak kohësh kupton se një eksperiencë e tillë, ëndrrash, nuk e ka jetën e gjatë në një ekosistem startup-esh ende ‘bebe’. Dhe në fakt askush nuk duhet të presë që të ndodhin në ekosistemin tonë njëlloj gjërat si në SV, ka plot gjëra që duhen përshtatur dhe po ashtu shumë të tjera që nuk mund të implementohen në Shqipëri, apo qoftë edhe Ballkan.”-thotë z. Treska.
Ai shton se, ka ende punë për të bërë në rritjen e cilësisë dhe lehtësisë së përshkallëzimit së startup-eve vendase, në mënyrë që të tërhiqet vëmendjen e investitorëve të duhur.
“Personalisht mendoj se në një kohë të shkurtër kemi bërë shumë përparim, kryesisht sepse ndërhyrja në këtë treg ka qenë minimaliste dhe tregu ka rregulluar vetë veten. Nëse ka diçka që mund të bëhet në nivel qendror është reklamimi i Shqipërisë jo si një vend me kosto të ulët, por me cilësi në rritje.”-përfundon ai.
Tregu global i start up-eve
Ekonomia globale e startup-eve vlen gati 3 trilionë dollarë, një rritje prej 20% në dy vjet. Vlera e këtij sektori shkon sa PBB-ja e Mbretërisë së Bashkuar, Francës ose Brazilit. Fillimet e drejtuara nga teknologjia nuk po kontribuojnë vetëm në rritjen ekonomike, në shumë mënyra, ato janë rritje ekonomike. Janë 30 ekosistemet kryesore për startup në të gjithë botën.
Pesë më të mirët janë: Silicon Valley, New York City, Londra, Pekini dhe Bostoni; Parisi ishte ndër 10 më të mirët, duke lëvizur dy vende nga 2017 në #9 në përgjithësi; Amsterdam – Startup Delta u ngjit në vendin 15. 9 ekosisteme europiane të startup-eve janë renditur në 30 vendet e para: Londër, Paris, Berlin, Stokholm, Amsterdam-Startup Delta, Luizanë-Bernë-Gjenevë, Mynih dhe Barcelonë.
Bazuar në të dhënat e raportit të fundit nga Global Startup Ecosystem Report (GSER), investitorët duhet të hedhin vështrimin në sektorët e mëposhtëm: Prodhimi dhe Robotika e Avancuar, Blockchain, Agtech & New Food dhe Inteligjenca Artificiale. Ndërkohë, disa nënsektorë kanë parë nivele në rënie të investimeve dhe krijimin start-up, duke përfshirë Edtech, Digital Media, Gaming dhe Adtech.
Ndërsa shumë nga vendet kryesore janë të njohura për ne, gjithashtu ka një rritje të jashtëzakonshme kudo në botë. Në të gjithë botën, ka 25 ekosisteme startup-esh me një vlerë mbi 10 miliardë dollarë secili, duke shtuar gati 1 trilion dollarë në vlerë ekonomike. Në nënsektorët me rritje të shpejtë si AI dhe Blockchain, ekosistemet e vogla por të gjalla po shfaqen me shpejtësi si zona të nxehta:
Në AI, ekosistemet për t’u përmendur përfshijnë Edmonton, Houston, Greater Helsinki dhe Taipei City. Në Blockchain, përfshijnë Beogradin dhe Novi Sad (Serbi) dhe Vankuver. Majami, i njohur prej kohësh për bizneset e reja, hyri në renditjen e 30 në botë, për herë të parë për start up.
Incentiva e inkubatorëve
Duke nisur prej 10 viteve të fundit, nismat, programet dhe mundësitë në të cilat startup rriten dhe zhvillohen janë shtuar dhe përmirësuar në cilësi. Faola Hodaj, drejtore e Inovacionit pranë Bashkisë së Tiranës thotë për “Monitor” se Shqipëria është padyshim një inkubator i madh TIK në vetvete, pasi nevojitet pak kapital për të regjistruar një startup.
Sipas saj, potenciali i vërtetë i vendit janë të rinjtë, të cilët duan të vetëpunësohen, si dhe gjithmonë e më tepër po edukohen dhe rrisin kapacitetet në fushat e teknologjisë dhe sipërmarrjes.
Znj. Hodaj shton se, që prej vitit 2015, shteti shqiptar ka një axhendë dixhitale 5-vjeçare dhe krahas kësaj, po punohet në krijimin e një axhende të re, e cila do të përfshijë një plan të ri veprimi.
Institucione të ndryshme shtetërore kanë krijuar thirrje të ndryshme me grante financiare për startup, për t’i ndihmuar ata në fazat e ndryshme te rritjes se tyre.
“Bashkia e Tiranës, si edhe bashki të tjera në vend, kanë krijuar gjithashtu skema të ndryshme grantesh dhe mbështetje për sipërmarrësit e rinj, sipas sektorëve të ndryshëm. Të rinjtë kanë mundësinë të prezantojnë idetë e tyre inovative dhe të marrin mbështetje për të ngritur sipërmarrjet e tyre”, – thotë znj. Hodaj.
