Banka Botërore e sheh Shqipërinë si një vend që ka dëshmuar se si turizmi mund të nxisë zhvillimin ekonomik.
“Sektori i turizmit dhe udhëtimeve ka kontribuar deri në 8% të PBB-në së vendit dhe 38% të totalit të eksporteve, duke krijuar vende pune në vijimësi”, vë në dukje BB, në shkrimin e publikuar në blogun e saj zyrtar.
Në një shembull të mrekullueshëm, Shqipëria ka treguar se si sektori i turizmit mund të nxisë zhvillimin ekonomik. Pas tranzicionit të trazuar ekonomik dhe politik të vendit në vitet 1990, turizmi u ul në periferi të ekonomisë shqiptare. Udhëtimi ndërkombëtar, mikpritja dhe shërbimet e lidhura me to, në thelb kujdeseshin për anëtarët e kthyer të diasporës së madhe të vendit. Megjithatë, në vitet 2000, disa operatorë të mëdhenj evropianë të turizmit filluan të njihnin potencialin e Shqipërisë për t’u bashkuar me destinacionet e lulëzuara të Mesdheut, megjithëse shpesh të mbipopulluara, me diell dhe rërë. Ndërsa pasoi një rritje e investimeve dhe midis viteve 2000 dhe 2019, numri i hoteleve, dhomave dhe shtretërve u rrit më shumë se dhjetëfish.
Gjatë dy dekadave të fundit, kontributi i sektorit të turizmit dhe udhëtimit të Shqipërisë në produktin e brendshëm bruto (PBB) të vendit është rritur dhe ka arritur në më shumë se 8%, duke krijuar vende pune dhe duke gjeneruar 38% të totalit të eksporteve. Duke parë prapa, viti 2019 ishte viti më i mirë i Shqipërisë për turizmin me 6.4 milionë vizitorë të huaj dhe 2.3 miliardë dollarë të ardhura sektoriale. E ardhmja dukej premtuese.
Fatkeqësisht, kur COVID-19 përfshiu botën, numri i ardhjeve ndërkombëtare ra me 60% dhe fitimet e sektorit ranë në 1.1 miliardë dollarë me nënsektorin e akomodimit që u tkurr me 75% vetëm në tremujorin e dytë të 2020. Ndërsa 10% e bizneseve shqiptare raportuan mbylljen, 60% e tjerë fituan më pak se 10% të të ardhurave të tyre në vitin 2019 dhe më shumë se gjysma e punonjësve në sektor u pushuan nga puna.
Për fat, ndërsa kufizimet e udhëtimit u lehtësuan dhe ekonomitë nisën përpjekjet për rimëkëmbje, sektori i turizmit u rikthye me ardhjen e 5.7 milionë vizitorëve të huaj dhe të ardhurat nga turizmi duke arritur nivele para pandemisë gjatë verës së vitit 2021. Ndërsa sektori sapo po gjente këmbët e tij, pushtimi i Rusisë e Ukrainës dha një goditje të dytë. Lajm i mirë është se pavarësisht luftës, vera e vitit 2022 ka qenë edhe më e mirë – që nga tetori, vendi priti 6.8 milionë vizitorë, me fitime të parashikuara prej më shumë se 3.3 miliardë dollarë.
Ndërsa rimëkëmbja ishte e shpejtë dhe e jashtëzakonshme, COVID-19 ekspozoi cenueshmërinë e sektorit të turizmit ndaj goditjeve të jashtme, duke theksuar nevojën për një sektor turizmi më të larmishëm, elastik dhe të qëndrueshëm.
Tani, ndërsa hotelet, restorantet dhe operatorët shërohen nga ndikimet ekonomike të pandemisë, ata përballen me tri pengesa kryesore:
Stafi: Ndërsa ndikimi i pandemisë në numrin e vizitorëve dhe të ardhurat është kthyer plotësisht, ai ka përkeqësuar situatën në lidhje me mungesën e personelit të kualifikuar. Kliton Gerxhani, kryetar i Shoqatës Shqiptare të Operatorëve të Turizmit (ATOA) thekson se, “pa shkolla të duhura turistike, ne kemi investuar shumë në trajnimin e stafit tonë në punë gjatë pesë deri në 10 vitet e fundit. Megjithatë, ne u detyruam t’i linim – në fillim stafin më të ri dhe më pas ata më me përvojë”.
Në vitin 2022, mungesa e aftësive vazhdoi të ndikojë në industri. Ndërsa sektori u përpoq të rikthente stafin pas rimëkëmbjes së turizmit në Evropë, shumë prej tyre kishin gjetur tashmë punë në sektorë të tjerë ose ishin zhvendosur jashtë vendit, duke çuar në uljen e kapacitetit të shërbimit. Si përgjigje, ofrimi i kurseve të trajnimit për sektorin e akomodimit dhe gjithashtu për aktivitetet detare mund të trajtojë çështjen e mungesës së aftësive nëpërmjet programeve të trajnimit që japin çertifikata të njohura ndërkombëtare.
Lufta në Ukrainë: Ndërsa lufta nuk ka ndikuar në numrin e përgjithshëm të vizitorëve në vend, ajo ka shkaktuar probleme logjistike dhe furnizimi për industrinë. Ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit dhe rritja e çmimeve të ushqimit dhe naftës kanë rritur kostot, duke ngrënë pjesën e të ardhurave të sektorit në vitin 2022. COVID-19 dhe lufta në Ukrainë kanë ndryshuar gjithashtu sjelljen turistike me një shkallë më të lartë të anulimit të rezervimeve, duke ndikuar në planifikimin dhe logjistikën e furnizimeve dhe menaxhimin e rezervimeve, duke nënvizuar nevojën për dixhitalizim.
Mundësitë dhe marka: Shqipëria njihet si një destinacion plazhi për turistët që zakonisht preferojnë qëndrime më të shkurtra me nivele të ulëta shpenzimesh individuale – një profil i lidhur me një zinxhir vlerash të padiversifikuar turistike me një gamë të kufizuar atraksionesh dhe aktivitetesh.
Fatkeqësisht, nënsektori i “turizmit blu” të Shqipërisë, duke përfshirë shëtitjen me varkë, zhytjen, peshkimin rekreativ dhe sportet ujore, mbetet kryesisht i pazhvilluar. Për më tepër, pavarësisht trashëgimisë kulturore unike të Shqipërisë, turizmi kulturor përfaqëson një pjesë të vogël të industrisë.
Përgatitur nga IFC dhe Banka Botërore, Diagnostifikimi i Sektorit Privat në Shqipëri (CPSD), i publikuar së fundmi, nxjerr në pah mundësitë masive të investimit për sektorin privat. Ai gjithashtu nënvizon nevojën për një udhërrëfyes të fortë politikash që mund të përcaktojë rrugën për një sektor të turizmit me vlerë më të lartë të shtuar, më të larmishëm dhe të qëndrueshëm.
Me pandeminë që sjell një zhvendosje në preferencat turistike – nga turizmi masiv në turizmin e grupeve të vogla me bazë në natyrë – kjo mund të jetë një mundësi e mirë për Shqipërinë.
/ata.gov.al
